प्रदेश-१
मधेस
बागमती
गण्डकी
लुम्बिनी
कर्णाली
सुदूरपश्चिम
काठमाडौं । पछिल्ला हप्ताहरूमा नेपालले राजनीतिक अस्थिरता र हिंसात्मक घटनाको सामना गर्यो। सिंहदरबारमा आगजनी, नागरिक अस्पतालमा तोडफोड, सडकमा ठूलो सङ्ख्यामा प्रदर्शनकारीको जमघट र सरकारी सम्पत्तिमा विनाश—यी घटनाले देशभर नै शंका र असुरक्षा बढाएका छन्। यस घटनालाई बुझ्न र विश्लेषण गर्न विभिन्न दृष्टिकोणहरू छन्, तर एमाले अध्यक्ष तथा पूर्व प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले यसलाई केवल आन्तरिक असन्तुष्टि वा सामान्य आन्दोलनको नतिजा भनेर हेर्नु गम्भीर भूल भएको बताएका छन्। उनका अनुसार, हालसालैको विद्वंश घटनाले आन्तरिक राजनीतिक असन्तुष्टिका मात्र होइन, अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव र दीर्घकालीन संरचित नेटवर्कको पनि उपस्थितिको संकेत दिएको छ।
एबीसी टेलिभिजनका प्रधानसम्पादक शुभशंकर कंडले संग आउटलुक कार्यक्रममा ओलीले नेपालमा डिजिटल माध्यमको तीव्र प्रवेश भएपछि, सोसल मिडिया र अनलाइन प्लेटफर्महरूले राजनीतिक हिंसा र अस्थिरता फैलाउने संरचनालाई सहज बनाएको बताए। डिस्कर्ड जस्ता प्लेटफर्महरूले केवल सामाजिक संचारको माध्यमको रूपमा नभई, केही समूहका लागि **‘अराजकतावादी नेटवर्क’**को औजारको रूपमा काम गर्न थालेको उनले बताए। उनका अनुसार, यसरी फैलिएको डिजिटल अस्थिरताले राजनीतिक वातावरणलाई अत्यन्त संवेदनशील बनाएको छ।
उनले स्पष्ट पारे कि नेपालमा पछिल्लो घटनाको पृष्ठभूमि केवल आन्तरिक असन्तुष्टि वा कुनै एउटा समूहको क्रोध होइन। संसारभर फैलिएका कलर रिभोलुसन, राइटिस्ट पपुलिजम, र इकोनोमिक पपुलिजमका मोडेलहरूले नेपालको राजनीतिक र सामाजिक संरचनामा पनि प्रभाव पारेका छन्। टुनिसिया, श्रीलंका र बंगलादेशमा देखिएका आन्दोलन र सामाजिक विद्रोहको ढाँचालाई नेपालमा पनि केही समूहहरूले अनुकरण गर्ने प्रयास गरेको ओलीले बताए। उनका अनुसार, “यी घटनाहरू केवल आन्तरिक असन्तुष्टिका कारण होइनन्, अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव र योजनाबद्ध नेटवर्कको परिणाम हुन्।”
अराजकताको भित्री तत्व र संसदमै प्रवेश गरिसकेका समूहहरू
ओलीले संसदमै प्रवेश गरिसकेका केही तत्वहरू, नागरिक समाजका प्रतिनिधि, गैर–सरकारी संस्था, कलाकार, पत्रकार र नयाँ राजनीतिक पार्टीका सदस्यहरूलाई घटनासँग जोडेर उल्लेख गरेका छन्। उनका अनुसार, यी समूहले विभिन्न पहिचान र आवरणमा हिंसात्मक गतिविधि सञ्चालन गरेका छन्। सिंहदरबारमा आगजनी, नागरिक अस्पतालमा तोडफोड, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध केन्द्रमा हिंसा र प्रदर्शन—यी सबै घटनाले देखाएका छन् कि यो केवल व्यक्तिगत असन्तुष्टि वा अल्पकालीन आन्दोलनको परिणाम मात्र होइन।
उदाहरण दिँदै ओलीले भने—“कतिपयले आफ्नो पहिचान लुकाएर हिंसा र तोडफोडमा संलग्न भए। अस्पतालको ड्रेसमा गएर हिंसा गरे, सिंहदरबारमा आगो लगाएर फर्के। यी दृश्यहरू अब सार्वजनिक रूपमा प्रमाणित भइसकेका छन्। केवल राजनीतिक आलोचना वा विरोधको ढाँचा मात्र होइन, संरचित हिंसाको संकेत देखिएको छ।”
उनले थपे, यी गतिविधिमा सहभागी केही व्यक्तिहरू अराजकतावादी संरचना, बाह्य प्रेरणा र दीर्घकालीन योजनामा जोडिएका थिए। यसले स्पष्ट गर्दछ कि घटनाको मूल कारण केवल आन्तरिक असन्तुष्टि थिएन।
२३ गतेको घटनाको विश्लेषण
२३ गतेका घटनामा सुरक्षाकर्मीमाथि प्रत्यक्ष आक्रमण भयो। यस घटनामा दुई प्रतिक्रिया देखिएका थिए—कतिले बन्दुक चलाए, कतिले बन्दुक फालेर भागे। कतिपयले प्रधानमन्त्रीले सुरक्षा परिषद् बैठक ढिला बोलाएकोमा आलोचना गरे पनि ओलीले स्पष्ट पारे—“सेनालाई युद्धमा पठाउने स्थिति थिएन। सुरक्षा समितिको बैठक पर्याप्त थियो।”
उनका अनुसार, घटनाको असामान्यताका कारण तत्काल नियन्त्रण सम्भव थिएन। यो घटना सामान्य विद्रोह वा आन्तरिक असन्तुष्टिको परिणाम मात्र थिएन। डिजिटल प्लेटफर्म, बाह्य प्रभाव र दीर्घकालीन संगठनको संयोजनले असामान्य परिस्थितिको निर्माण गरेको थियो।
ओलीले घटनाको आन्तरिक र बाह्य संरचनाको प्रभावलाई जोड्दै भने—“संसदमा रहेका कतिपय तत्वले बाह्य नेटवर्कसँग सहकार्य गर्दै विद्रोह फैलाए। केवल पार्टीभित्रको असन्तुष्टि होइन, अन्तर्राष्ट्रिय प्रेरणा र डिजिटल प्लेटफर्मको दुरुपयोगले यो अराजकता संभव भयो।”
अन्तर्राष्ट्रिय मोडेलको प्रभाव
ओलीले अन्तर्राष्ट्रिय सन्दर्भमा देखिएका कलर रिभोलुसन, राइटिस्ट पपुलिजम र इकोनोमिक पपुलिजमका प्रवृत्तिहरू नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा पनि असर पुर्याएको बताएका छन्। उनले टुनिसियाबाट सुरु भएको विद्रोह मोडेल, श्रीलंका र बंगलादेशमा देखिएका आन्दोलनहरू नेपालको केही समूहले नक्कल गर्न खोजेको संकेत दिएको बताए।
उनका अनुसार, यस्तो घटनाले केवल राजनीतिक असन्तुष्टि वा आन्तरिक विद्रोह होइन, अन्तर्राष्ट्रिय प्रेरणा, दीर्घकालीन योजना र डिजिटल नेटवर्कको सक्रिय भूमिका भएको स्पष्ट गर्दछ। यसले भविष्यमा यस्ता घटनाबाट बच्न राज्यका सुरक्षा संयन्त्रलाई समयमै सक्रिय र प्रभावकारी बनाउनु अपरिहार्य बनाएको छ।
सुरक्षा संयन्त्र, छानबिन आयोग र शक्ति सन्तुलन
घटनापछि मन्त्रिपरिषद्को बैठकले छानबिन आयोग गठन गर्ने निर्णय गरेको छ। ओलीका अनुसार, आयोगको उद्देश्य स्पष्ट छ—कसरी अराजकता फैलियो, कहाँ कमजोरी देखियो, र कुन तत्वले आन्तरिक वा बाह्य सहयोग गर्यो।
उनले स्पष्ट पारे कि शक्ति सन्तुलनमा कुनै ठूलो परिवर्तन भएको छैन। नयाँ पार्टी खोलेर आएको सक्रियता शक्ति सन्तुलनमा फेरबदलको सूचक होइन। यसले देखाउँछ कि राजनीतिक व्यवस्थामा अस्थायी हलचल देखिए पनि, मुलुकको दीर्घकालीन शक्ति संरचनामा कुनै ठूलो परिवर्तन आएको छैन।
नेताका दृष्टिकोणमा सिकाइ र भविष्यको रणनीति
ओलीले नेपालले पछिल्ला घटनाबाट सिक्नुपर्ने मुख्य कुरा औँल्याए—राजनीतिक स्थायित्व केवल आन्तरिक व्यवस्थापनबाट मात्र सुनिश्चित हुँदैन। डिजिटल प्लेटफर्म, अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव र दीर्घकालीन योजना जस्ता कारकले देशलाई चुनौती दिइरहेका छन्।
उनका अनुसार, भविष्यमा यस्ता जोखिम न्यून गर्न सरकारलाई सुरक्षा संयन्त्र सक्रिय, समयमै निगरानी गर्ने र सामाजिक सञ्जालमा फैलिने गलत सूचना नियन्त्रण गर्न सक्षम बनाउन आवश्यक छ। उनले भने—“यदि हामीले घटनालाई केवल आन्तरिक असन्तुष्टि वा जेन–जी आन्दोलनको रूपमा मात्र हेर्यौं भने भविष्यमा अझ ठूलो संकट निम्तिन सक्छ।”
ओलीको विश्लेषणले देखाउँछ कि नेपालको वर्तमान राजनीतिक वातावरण केवल आन्तरिक असन्तुष्टिको परिणाम होइन। यो दीर्घकालीन, संरचित र बहु–आयामी अराजकतावादी नेटवर्कको परिणाम हो, जसमा आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय तत्वको सक्रियता देखिएको छ। यसले स्पष्ट पार्छ कि भविष्यमा यस्ता घटनाबाट बच्न सुरक्षा संयन्त्र, प्रशासनिक तयारी र दीर्घकालीन रणनीति अनिवार्य छन्।
समग्रमा, ओलीको दृष्टिकोण स्पष्ट छ—हालसालैको हिंसा र विद्वंश केवल राजनीतिक असन्तुष्टि वा छोटो अवधि आन्दोलनको नतिजा होइन। यसमा डिजिटल प्लेटफर्मको दुरुपयोग, अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव, दीर्घकालीन योजना र संसदमै प्रवेश गरिसकेका तत्वहरूको संलग्नता देखिन्छ। घटनाको विश्लेषण र छानबिनले मात्र भविष्यमा यस्ता जोखिम न्यून गर्ने उपाय देखाउनेछ, र मुलुकमा स्थायित्व सुनिश्चित गर्न योगदान पुर्याउनेछ।
अन्र्तवार्ता भोली बुधवार साझ ९ बजे एबीसी टेलिभिजन र टेलिभिजनको यूटुव र फेसबुकबाट प्रशारण गरिने छ ।
प्रतिक्रिया