काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग आगामी हप्ताहरूमा हङ्गेरीको बुडापेस्टमा भेट गर्ने घोषणा गरेका छन्। यो भेटको मुख्य उद्देश्य रुसको युक्रेनमा तीन वर्षदेखि चलेको आक्रमणकारी युद्धलाई समाप्त गर्ने उपायहरूबारे छलफल गर्नु हो। ट्रम्पले बिहीबार यो घोषणा गरेका हुन्, जसलाई उनले उत्पादकहुने भनेका छन्।
ट्रम्प र पुटिनबीच बिहीबार दुई घण्टाभन्दा बढीको टेलिफोन वार्ता भएको थियो। ट्रम्पले यो कुराकानीलाई ‘उत्पादक’ भनेर वर्णन गर्दै भने, ‘हामीले राम्रो प्रगति हासिल गरेका छौं। यो ‘अपमानजनकु युद्धलाई रुस र युक्रेनबीच समाप्त गर्नका लागि हामीले प्रयास गर्नेछौं।’ उनले आफ्नो सोसल मिडिया प्लेटफर्म ट्रुथ सोसलमा पोष्ट गर्दै थपे, ‘आजको टेलिफोन कुराकानीबाट ठूलो प्रगति भएको मलाई विश्वास छ।’
रुसी राष्ट्रपतिका सहयोगी युरी उशाकोभले रुसी सञ्चारमाध्यमहरूलाई बताएअनुसार, दुई देशका उच्च अधिकारीहरूले ुतत्कालु बैठक गर्ने र शिखर सम्मेलनको आधार तयार पार्ने छन्। ट्रम्पका अनुसार, दुई राष्ट्रपतिको वरिष्ठ सल्लाहकारहरू, जसमा विदेशमन्त्री मार्को रुबियो पनि समावेश छन्, आगामी हप्ता कुनै निर्दिष्ट नभएको स्थानमा भेट्नेछन्। त्यसपछि दुई राष्ट्रपतिहरूले भेटेर युद्ध समाप्तिको योजना बनाउनेछन्।
ट्रम्पको निराशा र नयाँ आशा
ट्रम्पले युक्रेन युद्ध सम्बन्धी आफ्नो रुसी समकक्षप्रति बढ्दो निराशा व्यक्त गर्दै आएका थिए। जनवरीमा सत्तारोहण गर्दा उनले आफ्नो पुटिनसँगको ुन्यानो सम्बन्धु लाई उपयोग गरेर युद्धलाई छिट्टै समाप्त गर्ने दाबी गरेका थिए। तर तीन वर्षदेखि चलेको यो युद्धले उनको प्रयासहरूलाई निरन्तर चुनौती दिइरहेको छ। अगस्तमा अलास्कामा पुटिनसँगको बैठकमा पनि कुनै सम्झौता हुन सकेन।
पछिल्लो समय ट्रम्पले पुटिनको निरन्तर आक्रमणका कारण शान्ति वार्तालाई कमजोर बनाएको भन्दै आलोचना गरेका थिए। उनले पुटिनसँग वार्ता गर्न कठिनाइ व्यक्त गर्दै भनेका थिए, ‘मलाई धेरै निराशा लागेको छ किनकि भ्लादिमिर र मबीच राम्रो सम्बन्ध थियो, सायद अझै पनि छ। मलाई थाहा छैन किन उनी यो युद्धलाई जारी राख्छन्।’ उनले पुटिनले आफू र उनका उच्च अधिकारीहरूलाई कहिलेकाहीँ गलत जानकारी दिएको पनि आरोप लगाएका थिए।
तर बिहीबारको टेलिफोन पछि ट्रम्पको स्वर धेरै मैत्रीपूर्ण भयो। उनले पुटिनले आफ्नो मध्यपूर्वी कूटनीतिक प्रयासहरू (इजरायल–हमास युद्धको युद्धविराम) मा बधाई दिएको बताए। थप रूपमा, ट्रम्पकी पत्नी मेलानियाले युद्धका कारण परिवारबाट टाढिएका युक्रेनी बालबालिकाहरू फर्काउन पुटिनसँग गरेको वार्तालाई पुटिनले धन्यवाद दिएको उल्लेख गरे। ‘उनी धेरै कृतज्ञ थिए र भने यो प्रयास जारी रहनेछ,’ ट्रम्पले पोष्टमा लेखेका छन् । उनले युद्ध समाप्त पछि रुस र अमेरिकाबीचको व्यापारबारे पनि लामो छलफल भएको बताए।
मध्यपूर्वमा इजरायल–हमास युद्धको युद्धविराम वार्तामा सफल भएपछि ट्रम्पले आफ्नो ध्यान फेरि युक्रेनतर्फ केन्द्रित गरेका छन्। मङ्गलबार उनले युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेंस्कीलाई अमेरिकी निर्मित टोमाहॉक क्षेपणास्त्र दिन सकिने संकेत गरेका थिए। ‘उनी (जेलेंस्की) लाई टोमाहॉक चाहिन्छ। हामीसँग धेरै छन्,’ ट्रम्पले भने। यो हतियारले युक्रेनलाई रुसी भूमिको गहिराइमा आक्रमण गर्ने क्षमता दिन सक्छ।
जेलेंस्कीसँगको भेटअघि नै पुटिनसँग वार्ता
ट्रम्पको पुटिनसँगको यो कुराकानी एक दिनअघि नै भएको हो, जसमा शुक्रबार ह्वाइट हाउसमा जेलेंस्कीसँग भेट हुने छ। जेलेंस्कीले अमेरिकालाई थप हतियार दिन आग्रह गर्ने अपेक्षा गरिएको छ। यो भेटले ट्रम्पको युक्रेन नीतिमा नयाँ मोड ल्याउन सक्छ, किनकि ट्रम्पले पुटिनसँगको सम्बन्धलाई शान्तिको आधार बनाउने प्रयास गरिरहेका छन्।
युक्रेनी पक्षबाट यो घोषणालाई सतर्कतापूर्वक हेरिएको छ। जेलेंस्कीका सल्लाहकारहरूले ट्रम्पको मध्यस्थताको स्वागत गरे पनि, रुसी आक्रमणका कारण उत्पन्न भएको मानवीय संकट (बालबालिकाहरूको अलगाव, लाखौंको विस्थापन) लाई सम्बोधन गर्न जोड दिएका छन्। मेलानियाको भूमिकालाई यस सन्दर्भमा सकारात्मक मानिएको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया
यो घोषणापछि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा मिश्रित प्रतिक्रिया आएको छ। नेटो का महासचिवले ट्रम्पको पहललाई ुस्वागतयोग्यु भनेका छन्, तर रुसको प्रतिबद्धतामाथि शंका व्यक्त गरेका छन्। युरोपेली संघ ले पनि शान्ति वार्ताको समर्थन गरेको छ, तर युक्रेनको सार्वभौमिकताको रक्षा सुनिश्चित गर्नुपर्ने बताएको छ।
रुसी पक्षबाट उशाकोभले भने यो बैठक ‘तत्काल’ हुने बताएका छन्, जसले वार्ताको गति बढाउने संकेत गर्छ। ट्रम्प प्रशासनका अधिकारीहरूका अनुसार, यो पहलले युद्ध समाप्तिको नयाँ ढोका खोल्न सक्छ, तर पुटिनको ‘निराशाजनक’ व्यवहारले चुनौती थपेको छ।
ट्रम्पको कूटनीतिक यात्रा स् मध्यपूर्वबाट युक्रेनसम्म
ट्रम्पको यो पहल उनको कूटनीतिक सफलताको निरन्तरता हो। गाजामा इजरायल–हमास युद्धविराम वार्तामा उनको भूमिकाले उनलाई अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा बलियो बनाएको छ। अब युक्रेन युद्ध, जसले विश्व अर्थव्यवस्थालाई प्रभावित पारेको छ (ऊर्जा संकट, खाद्यान्न अभाव), लाई समाप्त गर्न ट्रम्पको यो प्रयासले नयाँ आशा जगाएको छ।
तर ट्रम्पको पुटिनसँगको ‘न्यानो सम्बन्धु लाई आलोचकहरूले ‘नरम नीतिु भनेर आलोचना गर्दै आएका छन्। ट्रम्पले भने, ‘म यो युद्ध समाप्त गर्न सक्छु, किनकि म पुटिनलाई बुझ्छु।’ यो भेटले विश्वको भविष्यलाई कसरी प्रभावित गर्छ, त्यो आगामी हप्ताहरूमा स्पष्ट हुनेछ।