काठमाडौं १३ असोज ।

पेरुको राजधानी लिमा र अन्य क्षेत्रमा जेनजेड (Gen Z) युवाहरूले राष्ट्रपति डिना बोलुआर्टेको सरकारविरुद्ध प्रदर्शन गरिरहेका छन्। यी प्रदर्शनहरू सन् २०२५ सेप्टेम्बर २७ मा तीव्र बनेका थिए, जसमा पेन्सन सुधार, भ्रष्टाचार र सरकारको नीतिहरूविरुद्ध असन्तुष्टि व्यक्त गरिएको थियो। प्रदर्शनकारीहरूले जापानी मंगा “वन पिस” बाट प्रेरित खोपडी र स्ट्र ह्याटको प्रतीक प्रयोग गरेका छन्, जसले भ्रष्ट र अत्याचारी शासकहरूलाई चुनौती दिने सन्देश बोकेको छ।

दक्षिण अमेरिकी देश पेरुको राजधानी लिमामा प्रदर्शनकारीले पोस्टर बोकेर प्रहरीको निगरानीमा राष्ट्रपति डिना बोलुआर्टेको सरकारविरुद्ध प्रदर्शन गरेका छन् । यो प्रदर्शन सेप्टेम्बर २०, गरिएको पेन्सन सधार जसमा कङ्ग्रेसले निजी पेन्सन बचतको आंशिक निकासीको स्वीकृति दिएपछि लाखौं पेरुभियनहरूको रिटायरमेन्ट कोष जोखिममा परेको छ।

सारांश

कम्पनीहरूः जेनजेडको प्रदर्शन पेन्सन सुधार र लामो समयदेखिको असन्तुष्टिबाट सुरु ।
राष्ट्रपति बोलुआर्टेको स्वीकृति दर २.५% कङ्ग्रेसको ३%।
पेरुको खानी उद्योगमा अशान्तिको प्रभाव, हडबे मिनरल्सले आफ्नो मिल अस्थायी रूपमा बन्द गरेको।

पेरुका युवाहरूले शनिबार राष्ट्रपति डिना बोलुआर्टेविरुद्ध अर्को चरणको प्रदर्शन गर्दैछन्। एक साताअघि राजधानीमा भएको प्रदर्शनमा प्रहरीसँग झडप हुँदा दर्जनौं प्रहरी, प्रदर्शनकारी र पत्रकारहरू घाइते भएका थिए।
सेप्टेम्बर २० मा पेन्सन प्रणालीमा सुधारपछि प्रदर्शनहरू सुरु भएका थिए । पेन्सन सुधारले १८ वर्षभन्दा माथिका सबै पेरुभियनहरूलाई पेन्सन प्रदायकमा सामेल हुन बाध्य बनाएको थियो। तर, यो आन्दोलन बोलुआर्टे र कङ्ग्रेसप्रतिको लामो समयदेखिको आक्रोशका कारण उगै बनिरहेको छ।
लामो समयदेखिको असन्तुष्टि
प्रिन्स्टन विश्वविद्यालयको ल्याटिन अमेरिकी अध्ययन कार्यक्रमकी अतिथि प्राध्यापक जो–मारी बर्टका अनुसार, ‘पेरुमा लामो समयदेखि असन्तुष्टिको कम स्तर कायम छ।’ उनले भ्रष्टाचार काण्ड, आर्थिक असुरक्षा, बढ्दो अपराध र सन् २०२२ मा पूर्वराष्ट्रपति पेद्रो क्यास्टिलोलाई हटाइएपछि र उनको गिरफ्तारी पछि बोलुआर्टेले सत्ता सम्हाल्दा सुरक्षाकर्मीबाट मृत्यु भएका दर्जनौं प्रदर्शनकारीप्रति जवाफदेहिताको कमीले यो असन्तुष्टिलाई बढाएको रोयटर्से उल्लेख गरेको छ । पेरुको अध्ययन संस्थानको जुलाई प्रतिवेदनअनुसार बोलुआर्टेको स्वीकृति दर २.५ प्रतिशत र कङ्ग्रेसको ३प्रतिशत रहेको छ।
खानी उद्योगमा प्रभाव
लिमामा भएका अशान्तिबाहेक, प्रदर्शनहरूले पेरुको खानी उद्योगलाई पनि प्रभावित पारेको छ। विश्वको तेस्रो ठूलो तामा उत्पादक र सुन–चाँदीको प्रमुख उत्पादक पेरुमा हडबे मिनरल्सले मङ्गलबार आफ्नो मिल अस्थायी रूपमा बन्द गरेको बताएको छ।
पेरुका युवाहरू सडकमा
रोयटर्सका अनुसार पेरुको जेनजेड प्रदर्शन इन्डोनेसिया र नेपालका युवा आन्दोलनहरूसँग मेलखाने देखिएको छ । प्रदर्शनहरूमा जापानी मंगा ‘वन पिस’ बाट प्रेरित खोपडी र स्ट्र ह्याटको प्रतीक प्रयोग गरिएको छ।
लिमाका प्रदर्शनकारी लियोनार्डो मुनोजले यो प्रतीकलाई अङ्गालेका छन्। उनले भने, ‘मुख्य पात्र लफीले गाउँ–गाउँमा गएर दास बनाइएका मानिसहरूलाई अत्याचारी र भ्रष्ट शासकहरूबाट मुक्त गर्छ। यो विभिन्न देशहरूमा भइरहेको कुरालाई प्रतिनिधित्व गर्छ। पेरुमा अहिले यही भइरहेको छ।’
पेरुको जनसङ्ख्याको २७ प्रतिशत १८ देखि २९ वर्ष उमेर समूहका मानिसहरु रहेका छन्।
‘हामी सामान्यीकरणबाट थकित छौं’
विद्यार्थी प्रदर्शनकारी सान्टियागो जापाटाले भने, ‘हामी मृत्यु, भ्रष्टाचार र जबरजस्तीलाई सामान्यीकरण गरेको देखेर थकित छौं। हाम्रो पुस्ता अब चुप लगाएर डराउन थालेको छ, जबकि हामीले चुनेको सरकार हामीसँग डराउनुपर्छ।’
लोकतान्त्रिक पतन
बर्टका अनुसार, यी प्रदर्शनहरू विश्वभरका लोकतन्त्रहरूमा दबाब भएको सन्दर्भमा भइरहेका छन्। सरकारले अदालत, निगरानी निकाय र अभियोजकहरूलाई कमजोर बनाउने प्रयास गरेको छ। उनले भनिन्, ‘यो १९९० को दशकमा फुजिमोरीको शासनकालमा न्याय प्रणाली कब्जा गरेर अधिनायकवादी नियन्त्रण कायम गरिएको सम्झना गराउँछ।’
संयुक्त राज्य अमेरिकाबाट लोकतन्त्र कायम राख्न कम दबाब भएको र सन् २०२६ को निर्वाचनअघि प्रशासनले निर्वाचन संस्थाहरूलाई कमजोर बनाउने चिन्ता रहेको बर्टले बताइन्। तर, विगतका प्रदर्शनहरूले संस्थाहरूलाई कब्जाबाट जोगाउन र राष्ट्रपतिहरूलाई सत्ताच्युत गर्न मद्दत गरेको उनले उल्लेख गरिन्।